Yaveri ******’ü Anlatıyor

Yaveri ******’ü Anlatıyor

“Yaveri ******’ü Anlatıyor” adlı bu kitap, ******’ün en yakın dostlarından ve O’nu canı kadar seven Salih Bozok’un tek oğlu Muzaffer Bozok tarafından yazılmış, Can Dündar tarafından yayıma hazırlanmış ve Doğan Kitapçılık tarafından yayımlanmıştır. Kitap, Kurtuluş Savaşı dönemini, ******’ün hayatındaki dönüm noktalarını ve Cumhuriyet sonrası yılları, ******’ün en yakınındaki kişi olan yaverinin anılarından ve bizzat ****** tarafından kaleme alınmış mektuplardan anlatması bakımından değerli bir kaynaktır.

Salih Bozok’un ****** ile birlikte çıktığı seyahatlerde aldığı notlar ve ****** tarafından kendisine gönderilen mektuplar, ******’ün isteği üzerine kendilerinin ölümünden sonra yayımlanmak üzere Bozok’un çocuklarına miras kalmıştır. Kitapta yer alan anılar 1910 yılı ile Salih Bozok’un ölümüne kadar olan dönemi kapsamaktadır. Salih Bozok’un kitapta yer alan anıları 1910 yılı ile başlamaktadır. Ancak ****** ile dostlukları daha eskidir.

Bozok ta tıpkı ****** gibi 1881 yılında Selanik’te doğmuştur. Kitapta yer alan bazı anılar şunlardır:

Mustafa Kemal 1909-1910 yıllarında orduda itibar kazanmış bir subaydı. Bu yıllarda ordunun İttihat ve Terakki Cemiyetinden ayrılması yönünde tartışmalar yapılıyordu. ******’ün görüşü ordunun cemiyet ile ilişkilerini koparması yönündeydi ve bu görüşlerini yüksek sesle dile getiriyordu. Fakat cemiyet içindeki karşıt fikirliler Mustafa Kemal’e bir suikast girişiminde bulundular. Ancak bu suikast başarısızlıkla sonuçlandı. Mustafa Kemal’in Selanik’teki faaliyetlerinden ve askerî birlikler üzerindeki etkisinden rahatsız olanlar, İstanbul’daki Genelkurmay Başkanlığına tayin ettirirler. Kitabın bu bölümünde Mustafa Kemal’in mektuplarına ve Bozok’un cevaplarına yer verilmektedir. Mustafa Kemal yazdığı mektuplarda, vatanı kurtarmak için kendisini engellemeye çalıştıklarını ancak bunu başaramayacaklarını belirtmektedir.
İtalyanların Trablus’a saldırmaları üzerine buraya giden Mustafa Kemal, bu dönemde yazdığı mektupların ele geçme tehlikesine karşı Şerif takma adını kullanır. Balkan Savaşının başlaması üzerine İstanbul’a döner. Mustafa Kemal İstanbul’da Salih Bozok ile ilk görüşmesinde “Selanik’i, o güzel memleketi nasıl bıraktınız?” der. Mustafa Kemal önce Sofya’ya ataşe olarak atanır, daha sonra Çanakkale’ye görevlendirilir. Bu dönemde yazdığı mektuplarda, Almanların Birinci Dünya Savaşından yenik ayrılacağını çok önceden öngörmüştür. Bu mektuplardan biri çok ilginçtir ve “bir an yılgınlığa düştüğünü ve emekli olarak, bir köşeye çekilmek istediğini fakat kalbinde ki vatan aşkından dolayı bunu yapamadığını” söylemektedir.

Mustafa Kemal, Çanakkale Savaşlarındaki başarılarından sonra Ordu Komutanı olarak Diyarbakır’a atanır. Bunun üzerine Salih Bozok’a yazdığı mektupta kendisini yaveri olarak görevlendirmek istediğini söyler. Salih Bozok ise hiç düşünmeden bu teklifi kabul eder. Mustafa Kemal daha sonra 7. Ordu Komutanlığına getirilir. Fakat bu durum bir Alman generalin komutası altına girmesi demektir. Kitabın bu bölümünde Enver Paşa ile Mustafa Kemal arasındaki olaylara yer verilmektedir. Mustafa Kemal Enver Paşa’ya istifasını verir. Enver Paşa, Mustafa Kemal’i ikna eder ve 2.Ordu Komutanlığına atanır. Fakat Mustafa Kemal yine Enver Paşa ile anlaşamaz ve istifa eder. Bu arada Mustafa Kemal’e yönelik planlanan ve uygulanamayan bir suikast girişiminden de bahsedilmektedir.

Kitabın bundan sonraki bölümünde Millî Mücadele öncesi ve Millî Mücadele dönemi ile ilgili anılara, mektuplara ve ilginç olaylara yer verilmektedir. Salih Bozok, Erzurum ve Sivas Kongresi dönemlerinde ****** ile birlikte askerlik görevinden istifa etmiştir. Mustafa Kemal, 1919 Ağustos ayında annesine yazdığı bir mektupta “Hareketimizin somut neticelerini bütün dünya görecektir” demektedir.

Mustafa Kemal ile Yunan general Trikopis arasında geçen bir konuşma da kitapta yer alan anılardan biridir. Bu konuşmada Mustafa Kemal Trikopis’e, Napolyon’u örnek göstererek en büyük kumandanların bile esir düşebileceğini söylemekte ve moral vermektedir. Mustafa Kemal’in Latife Hanım ile evliliği, Zübeyde Hanım’ın hayatını kaybetmesi, Mustafa Kemal - Latife Hanım ayrılığı, ****** ile İsmet İnönü arasında yaşanan gerginlik
kitapta yer alan diğer anılardır.

Kitabın son bölümünde ise ******’ün hastalığı ve son dönemleri ile ilgili anılara ve duygulara yer verilmiştir. ******’ün hastalığı döneminde Salih Bozok her zaman Ata’sının yanında olmuştur. Bozok yazdığı mektuplarla ******’ün sağlığı hakkında İnönü’yü sürekli bilgilendirmiştir. İnönü ise yazdığı cevaplarda üzüntülerini dile getirmiştir. Bu sırada ******’ün hastalığı ilerlemekte ve bir türlü çare bulunamamaktadır. Ve 10 Kasım 1938 günü Ulu Önder hayatını kaybeder. Ölüm haberini duyan Salih Bozok hemen bir odaya girer ve Ata’sına kavuşmak için intihar girişiminde bulunur. Kitabın bundan sonraki bölümünde tanıkların ifadelerine yer verilmektedir. Bu ifadelere göre Bozok, kalbine doğru ateş etmiş fakat şans eseri kurşun kalbini sıyırıp geçmiştir. Hemen hastaneye kaldırılan Bozok kurtarılır. Yine bu ifadelere göre Salih Bozok, ******’ün ölümü durumunda intihar etmeyi daha önceden planlamış hatta doktorlara kalbin neresine kurşun isabet ederse insanın öleceğini sormuştur.

İntihar girişiminden ameliyatla kurtulan Salih Bozok 1941 yılında hayatını kaybeder ve çok sevdiği ATA’sına kavuşur.