BU günlerde, emekliler ve çalışanlardan en çok aldığımız soru bu...
Emekliler, "emekli aylıklarının", çalışanlar ise ileride emekli olduklarında, bağlanacak aylıklarının 223 YTL'ye düşüp düşmeyeceğini soruyorlar.
Hemen yanıtlayalım;
Duruma göre düşecek, duruma göre düşmeyecek.
O DURUM NE?
Şu anda emekli aylığı alanların, emekli aylıklarında herhangi bir azalma olmayacak. Hatta yılda iki kez enflasyon oranında da olsa, aylıkları artacak.
Çalışanlara gelince, durum değişiyor.
Sosyal Güvenlik Yasası'nda yer alan bir hükme göre;
Bağlanacak aylık, asgari ücretin yüzde 35'inden az olamayacak. Şu anda asgari ücret 638,70 YTL olduğuna göre, bunun yüzde 35'i 223 YTL ediyor.
Yılbaşından itibaren asgari ücret 660 YTL olduğunda bağlanacak asgari aylık 231 YTL olacak.
Olay özellikle 8 Eylül 1999'dan itibaren örneğin 2001'de ya da 2008'de ilk kez sigortalı olanları ilgilendiriyor. Bunlar ileride emekli olduklarında, emekli aylıklarında prim ödeme gün sayılarına bağlı olarak, ciddi bir azalma olabilecek. Başka bir anlatımla, asgari ücretin yüzde 35'i kadar aylık bağlanacak olanların sayısında, ilerleyen yıllarda önemli bir artış olacak.
Asgari ücret üzerinden prim ödemiş olan; emekliler, maluller ve ölüm aylığından yararlananlar (ölenin eş ve çocukları), bu alt sınır üzerinden yani asgari ücret üzerinden bugün itibariyle 223 YTL aylık alabilecekler.
ÇOCUĞA VE EŞE AYLIK
Yukarıda belirttiğimiz sigortalı öldüğünde, eşi ve bir çocuğu olduğunu varsayalım.
- Çalışmayan eşine yüzde 50'si (yani bugün itibariyle 112 YTL'si)
- Çocuğuna da yüzde 25'i (yani bugün itibariyle 56 YTL) aylık olarak bağlanacak.
Şimdi yukarıdaki örneğe bakınca;
"Eyvah, yarın ölürsem, eş ve çocuğuma bu kadarcık mı aylık bağlanacak?" diye düşünenler olabilir.
Onları rahatlatalım. 223 YTL yani asgari ücretin yüzde 35'i kadar aylık bağlanması, tüm sigortalıları kapsamıyor. Aylığı asgari ücretin üzerinde olanlar 223'ün çok üzerinde örneğin 600 YTL ya da 1000 YTL aylık alabilecekler. Bugün itibariyle, daha önce sürekli olarak en yüksekten yani tavan ücret üzerinden prim ödeyenler, yaklaşık 2.144 YTL aylık alabiliyorlar.
GERÇEK ÜCRET ÖNEMLİ
Ülkemizde yaygın olan uygulama, çalışanla net ücret üzerinden anlaşılması ve sigorta primleri ile vergileri işverenin üstlenmesi şeklinde oluyor. Böyle olunca, işverenlerin önemli kısmı, çalışanları gerçek ücretinden değil, "asgari ücret" üzerinden sigortalı bildiriyor ve primlerini de buna göre yatırıyorlar.
Yukarıdaki açıklamalardan da fark edileceği gibi, asgari ücretten gösterilenler, ileride emekli olduklarında, düşük aylık alacaklar. Öldüklerinde de eş ve çocuğuna bu düşük ücret üzerinden aylık bağlanacak.
Yürürlükteki mevzuata göre, çalışanların bordroda düşük ücret üzerinden gösterilmesi "Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleme" olarak kabul ediliyor.
Bunun yaptırımı da; 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ve eksik ödenen verginin 3 katı "vergi ziyaı" cezası oluyor (Bkz. VUK Md. 344 ve 359).
Özetle, çalışanların, gerçek ücretleri üzerinden bordroda gösterilmesi, hem işveren hem de işçinin lehine...
